VERBALE VAARDIGHEDEN OM CONTACT TE MAKEN (MET MENSEN DIE DEMENTIE HEBBEN)
Er zijn empathische verbale vaardigheden die je kunt leren en die je kunt gebruiken in het maken van contact. Dit zijn ook een aantal vaardigheden die gebruikt worden bij de Validation benadering. Deze vaardigheden zijn niet alleen voor mensen met dementie, maar kunnen bijvoorbeeld ook toegepast worden bij mensen die een somatische aandoening hebben.
In eerdere blogs ging het over het BENOEMEN VAN GEVOELENS en EXPLORERENDE VRAGEN STELLEN. Dan nu een 3e en 4e vaardigheid:
- Herhalen
Herhalen in een gesprek heeft meerder doelen en word bijvoorbeeld ook door artsen en verkopers gebruikt. Die laatste hebben natuurlijk altijd als doel je een iets te verkopen! Een arts herhaalt vaak om te weten of hij het goed begrepen heeft.
Wanneer je een “normaal” gesprek voert zal je niet snel herhalen wat of de ander zegt. Het gesprek gaat over en weer, je luistert en je reageert op de boodschap die in het gesprek zit. Wanneer je een gesprek voert (met iemand die dementie heeft), en je herhaalt wat de ander zegt, is dat een bevestiging voor de ander dat je luister. Wanneer ze het gevoel hebben dat je luister kan dit een “uitnodiging” voor hen zijn om verder te praten. Het effect van herhalen is dan eigenlijk dat je het gevoel geeft uitnodigend te luisteren.
Mensen met dementie reageren trager en het duurt langer voordat het spreekwoordelijke “kwartje” valt. Dat is veelal wel bekend en wanneer je veel omgaat met mensen die dementie hebben herhaal je vaak automatisch al wat de ander zegt, je wacht totdat de boodschap is binnengekomen en hier op gereageerd word.
Het is vaak een onbewuste techniek die je toepast in de omgang met mensen die dementie hebben. Door je je ervan bewust te worden kun je nog meer rust creëren in een gesprek/conversatie en daarop volgend nog meer kans op goed contact.
Familieleden en mantelzorgers kunnen gefrustreerd raken, onzeker of geïrriteerd raken wanneer een antwoord op zich laat wachten, dan kan een aanwijzing om te herhalen wat de ander zegt, voor hun ook helpend zijn in het maken van contact.
Er zijn ook mensen met dementie die niet meer goed kunnen communiceren door zinnen te maken of juiste woorden te vormen. Het kan dan voorkomen dat ze proberen een heel verhaal te vertellen wat onverstaanbaar is, en lijkt te bestaan uit een ratjetoe een gebrabbel van losse woorden en klanken.
Door dan heel goed te luisteren hoor je soms een steeds terugkerend woord of woorden. Dat wordt een sleutelwoord genoemd. Wanneer zo’n woord denk te horen, noem je dat woord en je zegt iets bevestigends, en kijk je hoe er op gereageerd word. Als je begrijpt wat er bedoeld word (omdat je de bewoner goed kent, je hebt je verdiept in de mens achter dementie) kun je inhoudelijk en duidelijk reageren. Wanneer je dan nog niet veel uit het “gesprek” kun maken ga je op zoek naar een bepaalde emotie. Wanneer je dat hebt (aanvoelt) kun je reageren met een opmerking als, “wat moeilijk is het toch”, wat naar en ingewikkeld” of “nou hier word u erg boos, verdrietig of blij van” enz.
- Samenvatten en parafraseren
Door in een gesprek steeds kort samen te vatten wat de ander zegt, geeft je de ander het gevoel te luisteren en te begrijpen wat er gezegd word. Je past dit eigenlijk toe bij mensen die nog min of meer een goed gesprek kunnen voeren, en je hebt het dan echt over iets. Door samen te vatten hou je de ‘draad” van het gesprek vast.
Voorbeelden van samenvatten zijn:
“Dus u houd erg van de zomer? U word blij van de zon!”
“Dus u houd veel van uw kinderen, maar ze wonen ver weg, u zou ze veel vaker willen zien”.
“het geloof is belangrijk voor u, en u bent verdrietig omdat u niet meer naar de kerk kunt.”
“u deed altijd uw financiën zelf regelen, en u bent boos omdat dit nu door iemand anders gedaan wordt”
Deze techniek kan dus alleen nog toegepast worden wanneer iemand nog min of meer volgt waar het gesprek over gaat. Bij iemand die al verder in het dementie proces zit bijvoorbeeld, zal dit niet meer gaan.
In een volgende blog verder over verbale vaardigheden om belevingsgericht contact te maken.
© Mariët de Landmeter